Dziś artykuł odrobinę dłuższy, lecz bardzo rzeczowy. Jakiś czas temu prezentowałem napełnienia na linii Szybkiej Kolei Aglomeracyjnej (SKA1) Wieliczka Rynek Kopalnia – Kraków Lotnisko/Airport. Dziś z kolei Michał Nowak z Koła Naukowego Logistyki TILOG przygotował podsumowanie pomiarów napełnień które miały miejsce wiosną 2016 na linii SKA2 Kraków – Sędziszów. Zapraszam do lektury!
1 Wstęp
W dniach 13-17 kwietnia 2016 roku odbywały się pomiary liczby przewożonych pasażerów i napełnienia pociągów spółki Koleje Małopolskie kursujących w relacji Kraków Główny – Sędziszów w dni robocze, sobotę oraz niedzielę. Analiza została wykonana dla wszystkich realizowanych przez Koleje Małopolskie kursów, w tym kursów wariantowych skróconych do Miechowa. Pomiary realizowane były metodą obserwacji bezpośredniej, jawnej, standaryzowanej, w każdym z kursujących pociągów operatora Koleje Małopolskie. Pomiary były wykonywane przez obserwatorów znajdujących się w pociągu na całej trasie przejazdu (metoda obserwatora wewnętrznego). Badania uwzględniły liczbę podróżnych wsiadających i wysiadających na każdym przystanku oraz czas przejazdu (godzinę i minuty odjazdu z każdego przystanku). Pomiary zostały wykonane od pierwszego do ostatniego kursu, na mierzonej linii czterokrotnie – dwa razy w ciągu typowych dni powszednich: środa i czwartek i dwa razy w dni wolne: sobota i niedziela.
Liczba wykonywanych kursów jest różna w zależności od rodzaju dnia. W dni robocze do obsługi linii kieruje się 3 elektryczne zespoły trakcyjne, zaś w dni wolne (tj. sobota i niedziela) obsługę zapewniają 2 składy. Trzeci z nich wykonuje ostatni kurs w sobotę rano w relacji Sędziszów – Kraków Główny, zaś służbę rozpoczyna w niedzielę wieczorem relacją Kraków Główny – Sędziszów. Co więcej, aby zapewnić podróżnym dogodny dojazd do Krakowa w porach wczesnoporannych oraz powrót do domów w godzinach wieczornych, wszystkie zespoły trakcyjne obsługujące linie oczekują na rozpoczęcie służby w dniu kolejnym na stacji Sędziszów, nie zjeżdżając do Krakowa Płaszowa. Taka konstrukcja rozkładu jazdy powoduje zmienną liczbę kursów w zależności od kierunku jazdy w sobotę oraz niedzielę.
Przewoźnik Koleje Małopolskie obsługuje analizowaną linię elektrycznymi zespołami trakcyjnymi marki Pesa typu EN-64 „Acatus Plus” w trakcji pojedynczej lub podwójnej, które składają się z 3 członów i 4 par drzwi oraz Pesa EN-77 „Acatus II” składające się z 3 członów i 6 par drzwi.
Na podstawie zebranych danych rozpoczęto proces tworzenia analizy danych, która obejmuje w głównej mierze:
-
pomiar pasażerów wsiadających, wysiadających, napełnienie w pojazdach, jak i czas przejazdów;
-
dobowe potoki pasażerskie międzyprzystankowe, średnią, maksymalną oraz minimalną ilość pasażerów wsiadających na każdym z przystanków;
-
dobową pracę przewozową wyrażoną w pasażerokilometrach, pasażerogodzinach, wozokilometrach, wozogodzinach oraz czasie pracy wszystkich pojazdów na służbie;
-
dobowe, godzinowe i szczytowe obciążenie przystanków i pojazdów mierzone w liczbie pasażerów wsiadających, wysiadających, korzystających z przystanku;
-
podstawowe wskaźniki charakteryzujące linie i jej obsługę, takie jak długość linii, odległości międzyprzystankowe, średnia prędkość komunikacyjna itp.
1.1 Przyczyny stosowania badań w publicznym transporcie zbiorowym
Głównym celem uruchomionego 13 grudnia 2015 roku regularnego połączenia do Miechowa i Sędziszowa przez Koleje Małopolskie jest zmniejszenie udziału podróży indywidualnych we wszystkich odbywanych podróżach na rzecz podróży komunikacją zbiorową, a także przejęcie pasażerów korzystających z usług prywatnych przewoźników autobusowych.
Istotnym celem funkcjonowanie Szybkiej Kolei Aglomeracyjnej jest podniesienie udziału podróży realizowanych komunikacją zbiorową. Wskaźnik ten jest szczególnie niski dla mieszkańców gmin ościennych. Uruchomienie regularnych przewozów w relacji Kraków – Miechów może wpłynąć na zmianę przyzwyczajeń komunikacyjnych części mieszkańców.
Udział podróży realizowanych komunikacją zbiorową jest stale malejący. Należy zadbać, aby odwrócić tę tendencję, bowiem trzeba pamiętać, że układ drogowy w wielu miejscach Krakowa jest już na skraju przepustowości.
2 Charakterystyka linii kolejowej
Pociągi Kolei Małopolskich obsługując trasę Kraków Główny – Sędziszów korzystają z linii kolejowej nr 8 Warszawa Zachodnia – Kraków Główny. Na odcinku Kraków Główny – Sędziszów, linia ta jest w całości dwutorowa, zelektryfikowana i przeznaczona dla ruchu pasażerskiego, jak i towarowego (od posterunku Kraków Przedmieście). Linia ta obciążona jest całym ruchem pasażerskim w osi północ – południe, co więcej korzystają z niej pociągi kursujące w stronę Wrocławia objazdem przez Częstochowę i protezę koniecpolską. Przez wysoki stopień wykorzystania występują trudności w ułożeniu rozkładu jazdy o stałym takcie.
2.1 Popyt na przewozy
W niniejszym rozdziale zestawiono spis przystanków obsługiwanych przez pociągi Kolei Małopolskich wraz z liczbą pasażerów wsiadających, wysiadających i napełnieniu pojazdów po obsłudze każdego przystanku. Przedstawione dane mają charakter dobowy i są wyszczególnione ze względu na dni robocze.
Z danych tych jednoznacznie wynika, że największą grupę pasażerów stanowią podróżni przemieszczający się w relacji Miechów – Kraków – Miechów. Linia ta ma charakter linii dowozowej. Główny potok pasażerski stanowią pasażerowie dojeżdżający do stacji Kraków Główny i analogicznie wyjeżdżający z tejże stacji. Napełnienie w pociągach stopniowo maleje w miarę oddalania się od Krakowa. Ponadto łatwo stwierdzić fakt, iż w sobotę i niedzielę linia ma porównywalne obłożenie, natomiast w dni robocze korzysta z niej o wiele większa ilość pasażerów.
3 Wielkość zadań przewozowych
W tym rozdziale skupiono się na przedstawieniu „suchych” danych liczbowych. Przypomnieć należy, że linia SKA2 uruchomiona została 13 grudnia 2015 roku. Pomiary wykonane więc zostały po 4 miesiącach od momentu rozpoczęcia jej istnienia. Co więcej, dynamika wzrostu liczby oferowanych kursów względem rozkładu jazdy 2014/2015 wyniosła 90% na odcinku Kraków Główny – Miechów.
3.1 Praca eksploatacyjna mierzona liczbą wozokilometrów
-
Dzień roboczy: 1533,170 wkm;
-
Sobota: 1073,219 wkm;
-
Niedziela: 1073,219 wkm.
3.2 Praca eksploatacyjna mierzona liczbą wozogodzin
-
Dzień roboczy: 78,70 wzh;
-
Sobota: 57,73 wzh;
-
Niedziela: 57,95 wzh.
3.3 Praca przewozowa mierzona liczbą przewiezionych pasażerów
3.4 Średnia prędkość komunikacyjna
3.5 Średnia odległość przejazdu pasażera
3.6 Średni czas przejazdu pasażera
3.7 Średnia liczba pasażerów przewiezionych w kursie
3.8 Średnie napełnienie pojazdu w kursie
3.9 Maksymalny potok międzyprzystankowy
3.10 Obciążenie ogólne linii
W rozdziale przestawiono porównanie obciążenia kolejnych przystanków, tj. sumy pasażerów wsiadających i wysiadających, na trasie przejazdu.
4 Podsumowanie
Analiza podsumowująca wyniki pomiarów w pociągach Kolei Małopolskich dla dnia roboczego została wykonana poprzez uśrednienie zebranych i przetworzonych wyników z pierwszego i drugiego dnia pomiarowego. Tabela przedstawia wyniki przetworzonych danych pogrupowane zbiorczo dla obu kierunków jazdy pociągów, ogólne dla linii oraz wyciągniętą średnią dla linii. Dane te odnoszą się do wszystkich wykonanych kursów.
Tabela 4.2 przedstawia czas pracy każdego ze składów na służbie. Przez godzinę rozpoczęcia rozumie się czas odjazdu pierwszego wykonywanego kursu, z kolei za czas zakończenia rozumie się godzinę przyjazdu na przystanek końcowy w ostatnim wykonywanym kursie. Tabela ta zatem nie uwzględnia wykonywanych podsyłów, manewrów, ani przejazdów technicznych.
Tabela 4.3 przedstawia całodobową realizację pracy eksploatacyjnej pojazdów wyrażoną w wozogodzinach i wozokilometrach. Podobnie, jak w tabeli czasu pracy składów, nie uwzględniono wykonywanych podsyłów, manewrów, ani przejazdów technicznych.
Wraz z wejściem w życie rozkładu jazdy 2015/2016, podróżni zyskali możliwość dojazdu koleją do stolicy województwa co godzinę w szczytach komunikacyjnych i co około półtorej godziny poza szczytami zwiększonego ruchu. Godny uwagi jest wzrost popytu podróżnych, bowiem wraz z pierwszą korektą rozkładu jazdy w dniu 13 marca 2016 roku zdecydowano o zwiększeniu liczby pociągów, a ponadto zwiększono pojemność taboru obsługującego analizowaną linię.
Fakt zainteresowania podróżnymi oferowaną siatką połączeń potwierdzają wyniki zrealizowanych pomiarów. Największą frekwencją cieszą się 3 poranne pociągi do Krakowa (poc. 23303, 23305 i 33821). Szczyt popołudniowy charakteryzuje się wydłużeniem w czasie, co przekłada się na mniejszą liczbę przewiezionych pasażerów w poszczególnych kursach. Maksymalne zarejestrowane napełnienie wyniosło 340 osób, co stanowi zapełnienie na poziomie 53%. Ze względu na obsługę linii taborem o różnej pojemności, należy kontrolować zapełnienie pociągów na wszystkich kursach.
Linia SKA 2 ma charakter linii dowozowej. W kursach w kierunku do Krakowa można zaobserwować stopniowy wzrost napełnienia i analogicznie w kursach do Miechowa i Sędziszowa najwięcej pasażerów wsiada w Krakowie Głównym i następuje stopniowy spadek napełnienia w miarę zbliżania się do stacji końcowej.
Z usług Kolei Małopolskich na linii SKA 2 korzysta przeciętnie w jednym dniu roboczym 2351 pasażerów, co przekłada się na średnie zapełnienie pociągu na poziomie 78 pasażerów. W sobotę zaś kształtuje się ono na poziomie 61, a w niedzielę na poziomie 55 pasażerów. Co ciekawe, średnie zapełnienie pociągu jest wyższe niż na linii SKA 1 (według wyników z pomiarów na linii SKA 1 z listopada 2015 roku). Wysoka liczba przewiezionych pasażerów może być wynikiem konkurencyjności kolei aglomeracyjnej ponad innymi formami transportu – pociągi KMŁ osiągają średnią prędkość komunikacyjną ponad 60 km/h.
Należy zauważyć, że zrealizowanych pomiarów nie można uznać za kompleksowe, ponieważ nie objęły one 5 par pociągów w relacji Kraków Główny – Kielce oraz Kraków Główny – Ostrowiec Świętokrzyski obsługiwanych przez Przewozy Regionalne. W związku z tym rozkład przepływu podróżnych na kierunki jest nierównomierny (odpowiednio 46,7% w kier. Sędziszowa i 53,3% w kier. Krakowa).
5 Komentarz autora
Wraz w objęciem obsługi tejże linii przez spółkę Koleje Małopolskie, podróżni zyskali lepszy rozkład jazdy na odcinku Kraków – Miechów oraz zupełnie nową jakość obsługi, nieznaną dotąd na tej linii. Stare wysłużone jednostki typu EN57 zastąpiły nowoczesne składy z niższą podłogą, sprawnym ogrzewaniem i dającą wytchnienie klimatyzacją. Wtedy okazało się, że toalety w pociągach nie muszą śmierdzieć uryną, a sama w sobie podróż może naprawdę być przyjemna (i cicha!). Ponadto podróżni mogli kupić bilet w pociągu bez konieczności dopłaty. Odzwierciedleniem tych słów są wyniki pomiarów. Średniodobowe zapełnienie pociągów okazało się wyższe, niż na linii SKA1, przewoźnik w niedługim czasie po rozpoczęciu obsługi linii musiał skierować tabor o większej pojemności, a sam organizator dołożył kursy w pierwszej korekcie rozkładu (marzec 2016). Sytuacja wydawała się być coraz lepsza, bowiem wraz z wejściem nowego rozkładu jazdy w grudniu 2016, Urząd Marszałkowski przeznaczył dodatkowe środki pieniężne na zwiększenie liczby połączeń na omawianej linii.
Sytuacja miała się bardzo dobrze, wyniki z każdym miesiącem były coraz lepsze, rentowność połączeń była większa, niż przewidywało Studium. Niestety, jak to czasem bywa, coś musiało się zepsuć… Z nowym rozkładem jazdy zmienił się operator na tejże linii. Czy to źle? Ano dla pasażera wydawać się może brak różnic. Jednak przyjrzawszy się całej sytuacji, pasażerowie wystraszyli się powrotu do sytuacji sprzed objęcia przewozów przez Koleje Małopolskie. Pomimo, że Przewozy Regionalne PolRegio zobowiązało się do obsługi połączenia nowoczesnymi składami wydzierżawionymi od Urzędu Marszałkowskiego, zdarzyły się już przypadki realizacji przewozu starymi jednostkami. Ponadto pasażerowie są wściekli, że od lutego 2017 roku będą musieli tracić czas na kupno biletów w kasie, aby uniknąć dopłaty za wydanie go w pociągu. Koniec końców zachowanie spółki jest po prostu niesmaczne. Weszła ona bowiem w „posiadanie” linii, na której Koleje Małopolskie pracowicie, przez cały rok, wypracowali sobie uznanie pasażerów, a ich liczba znacząco wzrosła. Jest jeszcze kolejny negatywny aspekt objęcia linii usługami PolRegio – przewoźnik ten nie jest zobowiązany, w przeciwieństwie do Kolei Małopolskich, do prowadzenia badań napełnienia pociągów. W związku z tym, dopóki będzie on obsługiwał tę linię, dopóty nie będzie można zestawić popytu pasażerskiego na przestrzeni lat, ani też zasadności zwiększenia liczby pociągów.
Michał Nowak
KNL TiLOG, Politechnika Krakowska
Źródło:
Koterbicki M., Nowak M., Pashkevich A., Ciastoń-Ciulkin A., Pomiar napełnienia w pociągach Kolei Małopolskich na trasie Kraków Główny – Sędziszów. Raport końcowy, Koło Naukowe Logistyki TiLOG, Kraków 2016 (nieopublikowany).
krabok 
#1 by R@fix on 18 stycznia, 2017 - 10:47 am
Zachowanie spółki PolRegio jest niesmaczne. Tu się z tym nie zgodzę. To Urząd Marszałkowski jest organizatorem, więc on musi obligować spółkę do zachowania należytych standardów. PolRegio robi to co jest w ich interesie(wiadomo, że ich podejście jest bardzo nienowoczesne). UM zbyt poźno przystąpił do negocjacji, więc musiał ustąpić PolRegio, żeby ta linia była w rozkładzie.
#2 by Kolejarz on 20 stycznia, 2017 - 10:00 pm
PKP związkami stoi. Tyle w temacie.